Οι πυργοκατοικίες της Καστάνιας αποτελούν τυπικά/αντιπροσωπευτικά δείγματα της μανιάτικης αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Η ύπαρξή τους στη Μάνη προέκυψε από την ανάγκη της απόκρουσης, των πειρατών, των Τούρκων και των άλλων εισβολέων, αλλά και από το ίδιο το κοινωνικό σύστημα των πατριών και των διενέξεων μεταξύ τους.

Καθένα πυργόσπιτο ανήκε σε μια πατριά για την υπεράσπιση της ευρύτερης οικογένειας, που συνήθως μένει στα γύρω σπίτια. Η φρούρηση και ανοικοδόμηση του Πύργου ήταν καθήκον όλης της πατριάς, όπως και η φρούρησή του, ενώ ποτέ δεν τον κληρονομούσαν γυναίκες, αλλά οι πλησιέστεροι άντρες συγγενείς.

Οι πύργοι της Μάνης είναι κατασκευές λιθόδμητες και μερικές πολυώροφες με το ύψος τους φτάνει κάποτε τα 20 μ. και περιλαμβάνουν 4 και 5 ορόφους. Οι πύργοι ήταν καλά μελετημένοι στη κατασκευή τους με πολεμίστρες (ντουφεκότρουπες), ζεματίστρες και στις γωνιές πετρομάχους.

Οι ζεματίστρες βρίσκονταν σε θέση που ο επιτιθέμενος θα πέρναγε απαραίτητα από κάτω της για να επιτεθεί στους μέσα (π.χ. πάνω από πόρτες ή πάνω από μοναδικά περάσματα κολλητά στον τοίχο του σπιτιού).

Οι πετρομάχοι του πύργου (επάλξεις) ήταν συνήθως, δύο σε θέση διαγώνια ή με μέτωπο προς την πιθανή προσέλευση επιτιθέμενων, με εξέχοντα κυκλικά ή πολυγωνικά παρατηρητήρια και το δώμα τους περιβάλλεται από ψηλό στηθαίο. Κάθε πετρομάχος επισκοπούσε δύο αντίστοιχα της γωνίας του πύργου κτίσματα: ένας για βόρεια και δυτικά και ένας για νότια και ανατολικά. Έτσι δύο βαρδιάτορες (φρουροί) ήταν αρκετοί για τη φύλαξη του πύργου.

Η κατασκευή πύργων στη Μάνη, συνεχίστηκε ως τα τέλη σχεδόν του 19ου αι. και σταμάτησε καθώς η κρατική εξουσία επιβλήθηκε σιγά-σιγά και αντικατέστησε το πατριαρχικό καθεστώς της περιοχής.

Τοπογραφικό διάγραµµα Καστάνιας
1. Ναός της Μεταµόρφωσης του Σωτήρος
2. Πυργοκατοικία Βενετσανάκη-Τζανετάκου
3. Ναός του Αγίου ∆ηµητρίου
4. Πυργοκατοικία Βενετσανάκη-Καπετανάκου
5. Ναός του Αγίου Γεωργίου
6. Πυργοκατοικία Ξανθάκη
7. Πυργοκατοικία Βενετσανάκη-Καπετανάκη
8. Πυργοκατοικία Πουλάκου
9. Πυργοκατοικία Χουσιανάκη
10. Πυργοκατοικία Βενετσανάκη-Μουντζουράκου

Copyright Υπουργείο Πολιτισμού, Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας.