Γύθειο

Ξεκινάμε την περιήγησή μας στο Γύθειο από το παλιό Παρθεναγωγείο.

TIP: Σύμφωνα με το μύθο, όταν ο Απόλλωνας φιλονίκησε με τον Ηρακλή για τον τρίποδα του μαντείου των Δελφών, συμφιλιώθηκαν εδώ, στη «Γύη Θεών», την περιοχή που έκτοτε ονομάστηκε Γύθειο. Η πόλη, που πρώτη φορά αναφέρεται από τον Ξενοφώντα, ήταν το λιμάνι της αρχαίας Σπάρτης και επί ρωμαιοκρατίας και φραγκοκρατίας ήταν ένα από τα κυριότερα λιμάνια της Νότιας Πελοποννήσου
 

Παρθεναγωγείο

Το κτίριο που φιλοξενεί το Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης και χτίστηκε το 1891, πιθανότατα από το Βαυαρό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ (Ernst Ziller). Λειτούργησε ως σχολείο θηλέων για πολλέςδεκαετίες, πρώτα ως δημοτικό και έπειτα ως γυμνάσιο. Αποτελεί σημαντικό αρχιτεκτονικό δείγμα από τα τέλη του 19ου αιώνα και γι’ αυτό, έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ανεβαίνοντας την οδό Αρχαίου Θεάτρου, στη συμβολή με την οδό Πολυαράβου θα δεις το Κτίριο Αρφάνη, που έχει χαρακτηριστεί ως έργο Τέχνης για τα νεοκλασικά του στοιχεία, και δεξιά στη συμβολή με την οδό Διρού, θα βρεις τη μικρή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής.
 

Ζωοδόχος Πηγή (Παναγίτσα)

Η Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, γνωστή και ως Παναγίτσα, χρονολογείται στις αρχές του 20ού αιώνα, πριν την άφιξη των μεταναστών στην περιοχή. Την Παρασκευή της Διακαινησίμου, μετά τον Εσπερινό, γίνεται περιφορά της Εικόνας προς το Συνοικισμό μέχρι το Στρατόπεδο.

TIP: Αριστερά στη συμβολή με την οδό Διρού θα βρεις την Αρχαιολογική Συλλογή Γυθείου, με ευρήματα κυρίως της ρωμαϊκής περιόδου από χερσαίες και ενάλιες ανασκαφές στην περιοχή, η οποία είναι επισκέψιμη μόνο κατόπιν συνεννοήσεως.

Ανεβαίνοντας την οδό Αρχαίου Θεάτρου περνάμε μέσα από τον Προσφυγικό Συνοικισμό.

TIP: Η περιοχή ονομάστηκε έτσι γιατί ανοικοδομήθηκε για τη στέγαση των 500 προσφύγων που έφτασαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1923: πριν την άφιξή τους υπήρχε μόνο η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και άλλο ένα κτίριο στην περιοχή.

Στο τέλος της οδού Αρχαίου Θεάτρου βρίσκεται το Στρατόπεδο της Σχολής Μαγείρων, με το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας και το Αρχαίο Θέατρο Γυθείου.

TIP: Ο Ιερός Ναός της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται μέσα στο Στρατόπεδο και είναι προσβάσιμος μόνο 17 Ιουλίου, ανήμερα της εορτής της αγίας, οπότε γίνεται περιφορά της Αγίας Εικόνας γύρω από το Στρατόπεδο και στις άκρες του Προσφυγικού Συνοικισμού, ενώ το ίδιο βράδυ η Διοίκηση του Στρατοπέδου παραθέτει δεξίωση στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Γυθείου για όλους τους πιστούς.

 

Αρχαίο Θέατρο Γυθείου

Το Ρωμαϊκό Ωδείο του Γυθείου χρονολογείται στον 3ο αι. και ανασκάφηκε το 1891 από τον αρχαιολόγο Ανδρέα Σκιά. Σώζονται οι έξι πρώτες σειρές των μαρμάρινων εδωλίων, μέρος της 7ης και της 8ης και τμήμα της ορχήστρας, το κοίλο της οποίας είχε διάμετρο 75 μέτρα. Στο χώρο αυτό το καλοκαίρι γινόταν το Φεστιβάλ Δήμου Γυθείου, γνωστό ως «Μαραθονήσεια», το οποίο θεσπίστηκε στα τέλη της δεκαετίας 1950 και πλέον διαρκεί περίπου ένα μήνα, με θεατρικές και παιδικές παραστάσεις, συναυλίες και χορευτικές εκδηλώσεις.

TIP: Στο λόφο της Ακρόπολης δυτικά θα δεις μεταξύ άλλων τα ερείπια του Ρωμαϊκού υδραγωγείου και ίχνη παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 3ου-4ου αιώνα.

Βγαίνοντας στην οδό Απόλλωνος, στρίβεις δεξιά στην οδό Πολυδεύκους και στο τέρμα του δρόμου αριστερά θα βρεις τον Αρχαιολογικό Χώρο του Βαλανείου, δηλαδή τα ρωμαϊκά λουτρά του Γυθείου.
 

Ρωμαϊκό Βαλανείο

Το Ρωμαϊκό Βαλανείο του Γυθείου διατηρεί ευδιάκριτα τα τρία βασικά στοιχεία του χώρου: ένα μικρό ορθογώνιο χώρο με μία τετράγωνη εγκοπή για δεξαμενή νερού για τα ψυχρά λουτρά, ένα κυκλικό χώρο με μια ενδιάμεση κοιλότητα για χάλκινο λέβητα για τα χλιαρά λουτρά και ένα «Θερμόν», ένα δωμάτιο με ζεστά λουτρά. Τα δημόσια αυτά λουτρά λειτουργούσαν από τις 8-9 το πρωί έως τη δύση του Ηλίου και οι θαμώνες για να μπουν πλήρωναν ένα μικρό χρηματικό ποσό.

Κατηφορίζοντας την οδό Πολυδεύκους και στρίβοντας δεξιά, στο τέρμα της οδού Δημάρχου Καλκανδή Β. βρίσκεται ένας βράχος, που λέγεται ότι ήταν ο χώρος συνέλευσης της Εκκλησίας του Δήμου στα αρχαία χρόνια.

Συνεχίζοντας όλο ευθεία και φτάνοντας στην κεντρική οδό Ερμού στα δεξιά, στον επαρχιακό δρόμο Γυθείου-Σπάρτης πλέον, βρίσκονται οι φυλακές Γυθείου, ακριβώς απέναντι από τις οποίες βρίσκεται το Ρωμαϊκό Νεκροταφείο.
 

Φυλακές Γυθείου

Το συγκρότημα φυλακών Γυθείου κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και λειτούργησε έως το 1972. Συνδεδεμένα με τη γερμανική Κατοχή και τον Εμφύλιο, τα δύο κτίρια του συγκροτήματος ανακηρύχθηκαν πρόσφατα μνημείο της ιστορικής μνήμης της περιοχής
 

Ρωμαϊκό Νεκροταφείο

Οι περισσότεροι τάφοι της περιοχής χρονολογούνται στην ελληνιστική εποχή και πιθανότατα ανήκουν σε άνδρες που είχαν σκοτωθεί στη μάχη. Σε όλους τους τάφους βρέθηκαν πολύ πλούσια κτερίσματα, άρα μάλλον ήταν τάφοι πλουσίων.

Για να επιστρέψεις προς την πόλη περπατάς στην οδό Ερμού, όπου θα συναντήσεις την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, η οποία διαθέτει και πνευματικό κέντρο για εκδηλώσεις.

 

Εκκλησία Αγίας Τριάδας

Κατά την εορτή της Αγίας Τριάδας γίνεται περιφορά της Αγίας Εικόνας στα όρια της Ενορίας και, μετά τη Θεία Λειτουργία, το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο προσφέρει γλυκά και αναμνηστικά.

Συνεχίζοντας ευθεία στην οδό Ερμού, στη συμβολή με την οδό Ορέστου θα συναντήσεις το Κτίριο Γεωργόπουλου, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο για τα αξιόλογα νεοκλασικά στοιχεία του.

TIP: Κάνε ένα διάλειμμα για μία τραβηχτή! Μια από τις λιχουδιές της περιοχής είναι λαδερή πίτα με σουβλάκι χοιρινό και μια φέτα κίτρινο τυρί, που θα σε χορτάσει για το υπόλοιπο της διαδρομής!

Κατηφορίζοντας την οδό Ορέστου θα βρεθείς στην οδό Βασιλέως Γεωργίου, η οποία όλο ευθεία μετονομάζεται σε Βασιλέως Παύλου και οδηγεί στο Περιβολάκι και το Μνημείο Πεσόντων Λακώνων Αεροπόρων.
 

Μνημείο Πεσόντων Λακώνων Αεροπόρων

Το μνημείο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος και ανεγέρθη το 1979, εις μνήμην των Λακώνων αεροπόρων που έπεσαν κατά την εκτέλεση του καθήκοντος. Στις 8 Νοεμβρίου, ανήμερα των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, προστατών της Πολεμικής Αεροπορίας, τελείται επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων από τις αρχές του τόπου, τα σχολεία και τους συγγενείς των πεσόντων.

TIP: Στο Περιβολάκι θα βρεις ποικιλίες αρωματικών φυτών και ελιάς, οι οποίες θα αξιοποιηθούν και σε εκπαιδευτικά προγράμματα για μικρά παιδιά σχετικά με τα εξαγώγιμα προϊόντα της περιοχής.

Προχωρώντας στην οδό Βασιλέως Παύλου στο δεξί σου χέρι θα συναντήσεις το Ιερό του Διός Καππώτα και την Καψάλεια Βιβλιοθήκη, μέρος της οποίας θα φιλοξενείται στο Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης.

Ιερό Διός Καππώτα

Πρόκειται για ένα λαξευμένο λίθο που, κατά το μύθο, έπεσε από τον ουρανό και θεράπευσε τον Ορέστη από τη μανία που τον είχε καταλάβει, όταν εκείνος έκατσε επάνω του. Στους ρωμαϊκούς χρόνους πίστευαν ότι επρόκειτο για το Δία, ο οποίος σε μορφή πέτρας θεράπευε τους πόνους.

Ο δρόμος συνεχίζει με δύο από τα πιο χαρακτηριστικά κτίρια του Γυθείου: το Παναγουλάκειο συγκρότημα, που κληροδοτήθηκε στην περιφέρεια Ανατολικής Μάνης ως διατηρητέο, και το ξενοδοχείο «Ακταίον».

Ξενοδοχείο «Ακταίον»

Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλέα Παύλου και Λαρυσσίου, πάνω στην παραλία. Έχει χαρακτηριστεί ως έργο Τέχνης διότι διατηρεί την αρχιτεκτονική του μορφή, παρά την πρόσφατη ανακαίνισή του.

TIP: Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, έφτασε στο Γύθειο ο Ιταλός αρχιμουσικός Moretti, για να αναλάβει τη Φιλαρμονική Γυθείου. Η αγάπη του για τη μουσική ήταν τέτοια που εισηγήθηκε την εκπαίδευση στην τέχνη ενός μουσικού οργάνου ενός παιδιού από κάθε οικογένεια, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Έτσι, κάθε οικογένεια απέκτησε το δικό της οργανοπαίχτη, με πιο δημοφιλές μουσικό όργανο το μαντολίνο.

Στην αρχή της οδού Λαρυσσίου, η αρχαία επιγραφή σηματοδοτεί τον αρχαίο δρόμο και σε προσκαλεί να βαδίσεις το πλακόστρωτο μονοπάτι με τα παλιά αρχοντικά, όπου γίνεται το Καρναβάλι αλλά και παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού!

TIP: Το Καρναβάλι το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς στο Γύθειο είναι μια γιορτή γεμάτη κέφι στον πλακόστρωτο δρόμο της οδού Λαρυσσίου, με παρέλαση αρμάτων και πολύχρωμων καρναβαλιστών!

Αξίζει να ανέβεις δεξιά την οδό Αγίου Δημητρίου και να βρεθείς ακόμη πιο ψηλά σε ένα από τα ωραιότερα σημεία με θέα στον οικισμό από ψηλά: στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.

 

Εκκλησία Αγίου Δημητρίου

Στην πλαγιά του Ακούμαρου, ανάμεσα στα πιο παλιά σπίτια του Γυθείου, βρίσκεται η Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, μια μονόχωρη παλαιοχριστιανική βασιλική με καμπαναριό και ρωμαϊκές επιγραφές, όπου, εκτός από τον άγιο στις 26 Οκτωβρίου, γιορτάζεται και ο Προφήτης Ηλίας στις 20 Ιουλίου.

Κατηφορίζοντας θα βγεις και πάλι στην οδό Λαρυσσίου και στο Φιλιππάκειο, ένα παλιό αρχοντικό, απέναντι από το οποίο θα βρεις την Εκκλησία του  Αγίου Νικολάου.
 

Εκκλησία Αγίου Νικολάου

Στη συνοικία Λαγκαδάκι, απέναντι από το νησάκι της Κρανάης, ανήμερα της εορτής του αγίου στις 6 Δεκεμβρίου γίνεται περιφορά της Αγίας Εικόνας μέχρι το Λιμάνι, όπου γίνεται δέηση υπέρ υγείας των Μανιατών Ναυτικών.

Για να ξαναβρεθείς στην ακτογραμμή του λιμανιού, προχώρα δεξιά στην οδό Τζανήμπεη Γρηγοράκη και κατηφόρισε τη Μαρμάρινη Σκάλα, με την προτομή του ποιητή Κούλη Αλέπη.

TIP: Ο ποιητής Κούλης Αλέπης γεννήθηκε στην Αρεόπολη το 1903 και μεγάλωσε στο Γύθειο. Τελειώνοντας το σχολείο γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου φοίτησε στη Νομική και τη Φιλοσοφική Σχολή. Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί στα εγκυρότερα ελληνικά, γαλλικά και ιταλικά περιοδικά.

Στην ευθεία της Μαρμάρινης Σκάλας θα βρεθείς στο νησάκι της Κρανάης, το γνωστό και ως Μαραθονήσι, που ενώνεται με τη στεριά από το 1898 με μια στενή λωρίδα γης.

TIP: Σύμφωνα με το μύθο, στην Κρανάη πέρασαν το πρώτο τους βράδυ η Ωραία Ελένη με τον Πάρη πριν φύγουν για την Τροία.

Δίπλα στη μικρή παραλία της Χαλκίτσας στην είσοδο του νησιού και το εκκλησάκι των Αγίων Πέτρου και Παύλου, βρίσκεται το παλιό καρνάγιο.

TIP: Το καρνάγιο γνώρισε μεγάλες δόξες από το 1936 έως το 1950, εποχή που οι συγκοινωνίες και οι μεταφορές των εμπορευμάτων γίνονταν με βάρκες, οι οποίες έρχονταν εδώ μια φορά το χρόνο για συντήρηση. Με την αντικατάσταση των ξύλινων σκαριών με πλαστικά σκάφη, άρχισε να παρακμάζει και το καρνάγιο του νησιού.

Προχωρώντας ευθεία στο μονοπάτι θα δεις στα αριστερά σου τον κήπο του Πύργου Τζανετάκη, όπου στεγάζεται σήμερα το Ιστορικό & Εθνολογικό Μουσείο Μάνης.
 

Πύργος Τζανετάκη – Ιστορικό & Εθνολογικό Μουσείο Μάνης

Ο Πύργος Τζανετάκη χτίστηκε το 1829 ως θερινή κατοικία του Τζανήμπεη Γρηγοράκη, προγόνου του πρώην Πρωθυπουργού Τζανή Τζανετάκη, ο οποίος κληροδότησε το κτίριο στο Δημόσιο το 1977. Αφότου ανακαινίστηκε από τον ΕΟΤ, ο Πύργος στεγάζει το Ιστορικό & Εθνολογικό Μουσείο Μάνης, στο οποίο μπορείς να βρεις χειρόγραφα, έντυπα και παλιούς χάρτες που δείχνουν τα δρομολόγια ξένων περιηγητών που επισκέφθηκαν τη Μάνη από την Αναγέννηση έως το 19ο αι.

Όλο ευθεία θα φτάσεις στην άκρη του νησιού, όπου στέκεται πάνω από αιώνα ο Φάρος του Γυθείου

Φάρος Γυθείου

Ο οκταγωνικός πύργος ύψους 22 μέτρων από λευκό μάρμαρο, που κτίστηκε το 1880, χτυπήθηκε από οβίδα κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γι’ αυτό και επισκευάστηκε το 1949. Σημείο αναφοράς των ναυτικών της περιοχής, ο Φάρος αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο λόγω των χαρακτηριστικών για την περιοχή μορφολογικών  στοιχείων του.

Επιστρέφοντας στον παραλιακό δρόμο, μπορείς να κάνεις μια χαλαρή βόλτα και να χαζέψεις τη θέα, να πιεις ένα ποτό ή να κάτσεις σε μια από τις πολλές ταβέρνες για φρέσκο ψάρι και ουζομεζέδες.

TIP: Στην αρχαιότητα το Γύθειο φημιζόταν για τις εξαγωγές πορφύρας, η οποία εξακολουθεί να βρίσκεται σε αφθονία στην περιοχή, ειδικά στην Κρανάη και τη Σελινίτσα.

Η Οδός των Ποιητών, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Γιάννη Ρίτσου και του Νικηφόρου Βρεττάκου, θα σε βγάλει ευθεία στο λιμενοβραχίονα με το Άγαλμα στον Αφανή Ναυτικό και τη Γοργόνα και αριστερά στην πλατεία Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.

TIP: Στην πλατεία Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη μπορείς να σταματήσεις για έναν καφέ ή να κάνεις τα ψώνια σου. Μην ξεχάσεις να πάρεις λούπινα, μια τοπική λιχουδιά πλούσια σε πρωτεΐνες!

Άγαλμα στον Αφανή Ναυτικό

Αφιερωμένο σε όλους τους ναυτικούς που χάθηκαν στη θάλασσα, το άγαλμα αυτό φέρει στην επιγραφή του δύο τετράστιχα του Ρίτσου και του Βρεττάκου, οι οποίοι μαθήτευσαν στην πόλη.

 

Γοργόνα του Γυθείου

Η Γοργόνα του Γυθείου, έργο της γλύπτριας Ρόζας Ηλιού, δωρήθηκε στο Δήμο Γυθείου το 2005 από τους Γιώργο και Μενέλαο Γερουλάκο, εις μνήμην του πατέρα τους Κωνσταντίνου Γερουλάκου, διακεκριμένου χειρουργού της ευρύτερης περιοχής της Λακωνίας.

TIP: Η προβλήτα είναι ιδανικό σημείο για να τραβήξεις μια καταπληκτική πανοραμική θέα της πόλης!

Συνεχίζοντας τον παραλιακό δρόμο, θα περάσεις τα διατηρητέα Κτίρια Καρβούνη και Καλαποθαράκου και θα επιστρέψεις στο εμπορικό κέντρο, όπου μπορείς να κάνεις μια τελευταία στάση για να θαυμάσεις το Δημαρχειακό Μέγαρο Γυθείου και δίπλα του το Γυμνάσιο όπου φοίτησαν ο Γιάννης Ρίτσος και ο Νικηφόρος Βρεττάκος.
 

Δημαρχειακό Μέγαρο Γυθείου

 

Το κτίριο αυτό χτίστηκε το 1891, πιθανότατα και αυτό από το Βαυαρό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ (Ernst Ziller). Εδώ στεγάζονται προσωρινά σημαντικά εκθέματα από την αρχαιολογική συλλογή, ενώ στο παρελθόν, εκτός από τις υπηρεσίες του δήμου, στεγάστηκαν το Πρωτοδικείο, η Μέση Εμπορική Σχολή και το Νυχτερινό Γυμνάσιο. Έχει χαρακτηριστεί και αυτό ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, διότι αποτελεί δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής από τα τέλη του 19ου αι.

TIP: Τι καλύτερο από μια βουτιά στη θάλασσα στο τέλος της διαδρομής;

 Μέσα σε μόλις 15’ με τα πόδια (5’ με ποδήλατο) μπορείς να βρεθείς στη φημισμένη παραλία της Σελινίτσας!